Je bent gaan freelancen omdat de vrijheid je zo aantrok, of vanwege het avontuur, of de financiële kansen. Misschien ook wel omdat je baas je niet genoeg kon bieden aan mogelijkheden, persoonlijke groei, opleidingen, ervaringen en plezier. Of je viel uiteindelijk tóch door de mazen van het systeem omdat je te anders, te eigenwijs of te autonoom bent?

Hoe dan ook: je heb je bootje gebouwd en je bent de zee van zakendoen gaan bevaren ... Is het nu dan tijd om zelf te vechten met de haaien en vriendjes te worden met de goudvissen? Het onderscheiden van de welwillende opdrachtgevers en zakenrelaties van minder integere mensen, profiteurs en klaplopers, is niet altijd even gemakkelijk ...

Smakelijk hapje of drijfhout?

Dit is natuurlijk wat zwart-wit gesteld. Het is bovendien een beetje riskant om de wereld zo te bekijken. De wereld is niet ingedeeld in enkel goed en slecht. We delen onszelf meestal in bij 'de goeden'. Echter, voordat we het weten vinden we onszelf zielig en klein en laten we ons omverblazen door de grote krachten die aan het werk zijn in die zee van zakendoen.

Daar komt bij dat haaien lang niet zo eng zijn als ze lijken wanneer je je durft te verdiepen in de wonderlijke mechanismen van de jacht. Als je de moeite neemt ze te begrijpen vergroot je je overlevingskansen, mocht je ooit te water geraken. Gedraag je je als een smakelijk hapje of een oninteressant (lees: oneetbaar) stuk drijfhout? Dat kan wel eens het verschil tussen leven of dood zijn. Ook als je zaken doet.

Hoe herken je een haai?

Ergens in haaienland staat een verhuurbedrijf voor goudvisvermommingen. Veel mensen met niet al te zuivere bedoelingen weten zich prima te bedienen van manieren om jou als freelancer te laten geloven dat ze het beste met je voorhebben, dat betalingen in orde komen en dat je je nergens zorgen over hoeft te maken. Want dat is het gekke; meestal ga je je een beetje zorgen maken, schijnbaar helemaal vanzelf en zonder duidelijke aanleiding: je intuïtie heeft het vaak al haarfijn in de gaten als er iets niet helemaal klopt. Alsof er al een zweem van slapeloze nachten en incassobureaus om die persoon heen hangt ga je ineens op je strepen staan, wil je zekerheden inbouwen, wil je contracten en handtekeningen zodat je dat onrustige gevoel kan sussen. Een haai zet hier gerust zijn handtekening onder. Het fnuikende is alleen dat hij maar weinig scrupules heeft en dus uiteindelijk ook lak zal hebben aan jullie contract en bijvoorbeeld de rekening niet zal betalen of onredelijke dingen van je zal verlangen. Wetende dat veel freelancers waarschijnlijk nooit zo ver zullen gaan iets tot een rechtzaak te laten komen, gaat de haai zijn goddelijke gangetje en zul je je verlies moeten nemen of alsnog naar de rechter moeten stappen.

Een haai herken je dus vooral aan je eigen reagerende nekhaartjes, intuïtie, gut feeling, knagend gevoel. Na een tijdje leer je ze door ervaring ook herkennen aan kleine dingen die 'tekenend' zijn voor dat soort mensen. Een dominante houding. Subtiele inconsistenties. Meteen in het begin al een afspraak niet nakomen. Je niet respecteren. En als je ze al aan iets anders herkent dan is het meestal achteraf, als de rekening niet betaald wordt, je leugens voorgeschoteld krijgt of de vogel ineens gevlogen is. 

Hoe ga je om met een haai?

Een tamelijk standaard reactie is te denken: Ik ga dit professioneel aanpakken. Ik laat me niet leiden door mijn gevoel maar lever gewoon zoals afgesproken, ik incasseer mijn geld en laat niet met me sollen. Dan komt alles goed, denken de meesten van ons.

Ik help je graag uit de droom: meestal kom je er bekaaid vanaf. Hoe eerder je ingrijpt, hoe beter. Je kunt de opdracht teruggeven, afzien van continuering van de samenwerking. Het is helemaal niet erg om af en toe je bakens te verzetten, van gedachten te veranderen of vroegtijdig een opdracht af te breken. Soms zit er niks anders op dan het op te leveren - maar onthoud dat het niet altijd móet.

Nog een goede manier om de haaien van de goudvissen te scheiden is door standaard om een voorschot te vragen en dit ook op te nemen in je voorwaarden en offertetraject. Je beperkt daarmee het risico (dat voelt goed!) en wie een probleem heeft met aanbetalen heeft pech. Iemand verwoordde het treffend: "Dat voorschot is mijn contactsleutel."

Vangnet van goudvissen.

Goudvissen; die positieve, vriendelijke wezens die hun vertrouwen in je stellen, van goede wil zijn en netjes betalen ... die zijn natuurlijk niet zo erg moeilijk te herkennen. Hetzelfde gevoel dat je vertelt dat iemand niet deugt vertelt je dat iemand wél deugt. Bovendien spreken daden luider dan woorden; je merkt het snel genoeg. Toch is waakzaamheid geboden. Het is bijvoorbeeld verleidelijk om je energie te investeren in afweren van haaien, de goudvissen hiermee de aandacht die ze verdienen te ontzeggen. Of het nou je klanten, zakenvrienden, netwerk-contacten of 'communitygenoten' zijn; investeer veel energie, tijd en aandacht in de goudvissen! Waar je aandacht aan geeft groeit. Je hebt die mensen bovendien hard nodig - het is je broodwinning, je vangnet, je bron van plezier. Uit je dankbaarheid naar mensen die je helpen, een kans geven, in je geloven, op je vertrouwen. Laat het niet vanzelfsprekend zijn. Je netwerk van leuke mensen zal blijven groeien, ze trekken elkaar aan, gunnen elkaar opdrachten. Het mooie is ook dat ze samenwerken zodra er een bad guy (m/v) opdoemt: sommige goudvissen hebben een piranhagebitje waarmee ze flink van zich af kunnen bijten!

Werk ondertussen ook aan je eigen weerbaarheid, oefen in assertiviteit en wees moedig, ook al vind je het eng.

Auteur: Annedien Hoen