Eigen baas zijn is heerlijk. Toch stoppen er regelmatig freelancers met hun bedrijf, en niet alleen omdat ze onvoldoende opdrachtgevers konden vinden. Naast de praktische consequenties is er ook een menselijke kant. Drie "stoppers" vertellen hun verhaal. Wat waren hun motieven om te stoppen? En hoe kijken ze achteraf op hun keuze terug?

"Ik kon weinig meer leren van mezelf"

Rik Kuiper was jarenlang freelance journalist. Sinds 2004 heeft hij voor het eerst in zijn leven een baan, als redacteur bij het maandblad Quest.

"Ik heb technische bestuurskunde gestudeerd, maar al tijdens mijn studie wist ik dat ik daar niet mee verder wilde. Ik schreef als bijbaan voor de universiteitskrant Delta en dat vond ik veel leuker. Ik besloot het te proberen als freelancer. Voor een jaar, daarna zou ik evalueren en kijken of ik het nog leuk vond en of ik voldoende opdrachten had om drie keer per jaar op vakantie te kunnen. Het ging vrij aardig. Daarna ben ik ook voor de Groene Amsterdammer gaan schrijven, voor Vara TV Magazine en ten slotte ook het Parool en Intermediair. Sinds april 2004 ben ik geen freelancer meer, maar werk ik als redacteur bij het maandblad Quest.

Freelancen was in het begin spannend: een eigen bedrijf, zelf verantwoordelijk voor het verwerven van opdrachten, de vrijheid ... Maar op den duur, toen ik eenmaal in een aantal interessante bladen en kranten had gepubliceerd, merkte ik dat ik, als autodidact, weinig meer kon leren van mezelf. Ik wilde met mensen over mijn verhalen praten, meningen uitwisselen, kritiek krijgen en brainstormen. Als reactie op mijn stukken kreeg ik van de redacties meestal alleen maar een mailtje met daarin "Bedankt!". Geen kritiek, geen tips om dit of dat de volgende keer beter te doen. 

Ik heb nooit heel bewust de plussen en minnen van freelancen op een rij gezet. Al toen ik het freelancebestaan nog niet helemaal zat was, stond ik open voor een baan. Ik speurde de vacatures op Villamedia af, deed een enkele sollicitatie en kreeg toen de baan bij Quest in de schoot geworpen. Ik geloof dat ik op een dinsdag de vraag kreeg of ik wilde solliciteren, de maandag erop had ik een gesprek met de hoofdredacteur en woensdag ben ik begonnen. Zonder dat ik er lang over na heb moeten denken. Ik was er klaar voor.

Ik vond het lastig om mijn netwerk op te geven toen ik stopte. Ik had met veel pijn en moeite een leuke groep opdrachtgevers weten te overtuigen dat ik stukken voor ze kon schrijven. Sommige, zoals Intermediair en het Parool, waren net nieuw; ik had in beide media twee keer gepubliceerd. Zonde dat het zo vroeg weer ophield. Ik mis nog wel eens de vrijheid van het freelancer zijn. In Quest kan ik over vrijwel alles schrijven: van klassieke wereldwonderen tot booreilanden. Maar toch komen er soms ideeën voor artikelen in me op die niet in onze formule passen. Actualiteit, onderzoeksjournalistiek, dat soort dingen. Als freelancer zoek je dan gewoon een tijdschrift waar je idee wél in past. Dat kan nu niet meer. Al doe ik soms, stiekem, in de avonduren nog wel een freelanceklus, zoals een paar columns voor de achterpagina van het NRC.

Wat ik absoluut niet mis van mijn eigen bedrijf is de boekhouding. Dat staat met stip op één. Ook de opdrachten die ik achteraf gezien toch niet zo leuk vond, mis ik niet. Ik dacht altijd dat ik als freelancer precies kon schrijven wat ik zelf wilde. Stond een opdracht me niet aan? Dan zou ik die gewoon weigeren! Dat heb ik, hoe naïef, heel lang gedacht. Zelfs tot nadat ik bij Quest aan de slag ging. Maar wat bleek? Juist op een redactie kon ik doen wat ik wil, schrijven over onderwerpen die me interesseren. Pas toen ik mijn bedrijf had opgegeven besefte ik hoeveel opdrachten ik helemaal niet leuk had gevonden: een wetenschappelijk rapport redigeren, een nieuwsbericht over de stand van zaken in de procesindustrie in Nederland ... Dat deed ik om een opdrachtgever tevreden te houden. Of om brood op de plank te krijgen. Nu hoeft dat niet meer. Hoera! Al sluit ik niet uit dat ik ooit, als ik groot en sterk ben en de finesses van het vak beheers, opnieuw voor mezelf begin. Wie weet ..." 

"Mijn gezin is toch echt belangrijker dan mijn bedrijf"

Susan Krieger gaf haar eigen bedrijf in onder andere software voor de Palm-computer op, omdat het lastig te combineren was met haar gezin.

"Ik ben gestopt met mijn bedrijf omdat het veel te druk was. In het begin was het hartstikke leuk, om steeds heel hard te werken om mijn deadline te halen. Dat gaf een kick. Later vroeg ik me steeds meer af: waar slaat dit eigenlijk op? Dat gehaast en de stress begonnen me steeds meer op te breken. Naast mijn bedrijf heb ik een partner en twee kleine kinderen. En het was hollen of stilstaan met mijn bedrijf Smart Principles. Als ik holde had ik het liefst dat mijn gezin even stilstond. Maar zo werkt het natuurlijk niet. De drukte kreeg soms ook zijn weerslag op mijn relatie, omdat ik te veel tijd en energie aan mijn bedrijf kwijt was.

Onbewust leefde ik al een tijd toe naar de keuze om ermee te stoppen, maar ik wilde er steeds niet aan. De doorslag gaf het lezen van het boek Je geld of je leven van Hanneke van Veen en Rob van Eeden. Dat boek gaat over de vraag of je echt de dingen aan het doen bent die je belangrijk vindt. Dat was niet zo, moest ik aan mezelf toegeven. Mijn gezin is toch echt belangrijker dan mijn bedrijf. Daarna zette ik voor mezelf op een rijtje wat ik in mijn bedrijf stopte en wat ik ervoor terugkreeg. Daarbij keek ik niet alleen naar het geld en de uren, maar naar mijn energie en de contacten die ik had. De uitkomst was duidelijk: de balans was doorgeslagen. In die periode heb ik eerst een parttime baan erbij genomen, omdat het leuk is om collega's te hebben. Dat miste ik wel in mijn freelancebestaan.

Mijn laatste grote opdracht voor Smart Principles deed ik in 2005. Toen heb ik de knoop echt doorgehakt en tegen mezelf gezegd: "Het is te veel, ik stop ermee!" Voorlopig maak ik een pas op de plaats. Ik werk nu als redacteur bij Funda, het bedrijf achter onder andere de bekende huizensite. Daar heb ik het daar naar mijn zin; het is een leuke combinatie tussen tekst en techniek. Maar: ik droom wel al weer over iets anders, iets waar ik mijn tanden in kan zetten. Als de jongste naar school is, kan ik weer meer doen. Wat het wordt, weet ik niet. Een bedrijf weer, of misschien een studie.

Wat ik nog steeds mis aan het freelancebestaan is de smaak van het succes. Het is zo waanzinnig leuk om zelf te kunnen bepalen wat je doet. Bij een werkgever moet je meer compromissen sluiten. Wat ik het minste mis is de druk en de stress die erbij horen. Een eigen bedrijf was voor mij lastig te combineren met een gezin met kleine kinderen."

"Ik gaf veel te veel geld uit"

Joeri had krap een jaar een eigen bedrijf. Hij werkte als freelance producer in de reclamewereld. Na een jaar bleek dat deze producer (die anoniem wil blijven) op te grote voet had geleefd. Hij moest een faillissement aanvragen omdat hij zijn schulden aan de bank, een creditcardmaatschappij en de Belastingdienst met geen mogelijkheid kon betalen.

"Ik heb altijd in de reclamewereld gewerkt. Een luxe wereld waarin het heel gebruikelijk is om afspraken met de klant te combineren met luxe lunches en etentjes. Toen ik voor mezelf begon was het ook vanzelfsprekend dat ik daar veel geld aan uitgaf. Ik moest tenslotte wel in de juiste tenten gezien worden. Ik had daarnaast en klein kantoor gehuurd in de Amsterdamse grachtengordel, dat ik smaakvol had laten inrichten. "Onzin", kun je denken, maar in mijn wereld draait het toch veel om de buitenkant, de indruk die je maakt. Gelukkig zijn de uurtarieven ook fors, zeker in de vette jaren negentig toen ik voor mezelf werkte. Mijn perspectieven waren dusdanig goed dat de bank bereid was mij een behoorlijk krediet te geven.

Wat ik nagelaten heb – achteraf natuurlijk ontzettend stom – was om mijn uitgaven en inkomsten goed in de gaten te houden. Ik was ervan uitgegaan dat de kosten voor de baten uit gingen en dat het allemaal wel los zou lopen met mijn bedrijf. Ik heb qua opdrachten nog redelijk geboerd, eigenlijk liep het best goed. Maar ik ben veel te laat naar een financieel adviseur gestapt. Toen duidelijk werd hoeveel belasting ik schuldig was, hoeveel schuld ik had bij de bank en de creditcardmaatschappij, heeft hij mij geadviseerd een faillissement aan te vragen. Op die manier kon ik eventueel nog een regeling treffen met de schuldeisers. Ik heb nog wel geprobeerd om een doorstart te maken met mijn bedrijf. Maar geen bank wilde nog met mij in zee. Gelukkig heb ik redelijk gunstige afspraken kunnen maken over het aflossen van mijn schulden. Ik heb in die tijd slecht geslapen, dat wel. Maar het leven gaat toch door en het helpt niet om te blijven treuren. Ik vond weer snel een goedbetaalde baan bij een reclamebureau. Na dik drie jaar was ik weer schuldenvrij.

Voorlopig ben ik genezen van mijn droom om eigen baas te zijn. Ik heb het nodig dat mensen om me heen duidelijke grenzen aangeven, zeker ook financieel. Waarschijnlijk ben ik daarom niet geschikt als zelfstandig ondernemer. Ik ben wel blij dat ik het geprobeerd heb. Ik heb er erg veel van geleerd."

Auteur: Mariëlle de Groot