Je kwaliteiten ontdekken en ontwikkelen met het kwaliteitenspel
Het Kwaliteitenspel is een kaartspel met 140 kaarten waarop menselijke eigenschappen staan. De ene helft van de kaarten bevat kwaliteiten (positieve eigenschappen), de andere helft bestaat uit vervormingen (negatieve eigenschappen). Met het kwaliteitenspel kun je nagaan hoe goed je je medespelers en/of jezelf kent en hoe goed zij jou kennen. Het is daarnaast een speelse vorm van feedback geven en ontvangen. Je kunt het spel spelen met twee tot zes mensen als een soort kwartetspel. Je kunt het ook individueel gebruiken als een hulpmiddel voor zelfanalyse.
Het spel is gebaseerd op het principe van het kernkwadrant van Ofman. Net als bij het kernkwadrant zijn de vervormingen – of valkuilen – niet zomaar negatieve eigenschappen maar een teveel van je eigen kwaliteiten.
Wie speelt het spel?
- Lisa is net begonnen met haar eigen bedrijf; ze is tuinvrouw. Ze is op dit moment bezig om haar ondernemingsplan te schrijven. Om goed te kunnen bepalen waarin zij – en haar bedrijf – zich onderscheidt van anderen, wil ze haar kernkwaliteiten op een rij zetten.
- Paul heeft een eigen IT-bedrijf. Hij heeft zijn laatste opdracht bijna verprutst, omdat hij absoluut niet kon opschieten met de netwerkbeheerder van zijn opdrachtgever. Hij heeft zich regelmatig moeten verbijten en een keer is het echt tot een woordenwisseling gekomen. Gelukkig is het (nog goed) afgelopen:
Paul wil koste wat het kost voorkomen dat het bij een volgende opdracht weer zo hoog oploopt. Hij besluit om, met behulp van zijn vriendin, een kernkwadrant te maken. Zo krijgt hij zicht op zijn allergie en kan hij een plan bedenken om daar in het vervolg beter mee om te gaan. - Mark, Klaas, Pieter, Janneke en Ellis zijn zelfstandig organisatie-adviseurs, die samen eens per drie maanden een professionaliseringsdag organiseren. Voor de komende professionalisering hebben ze het kwaliteitenspel op het programma staan.
Ze willen elkaar feedback gaan geven op elkaars kwaliteiten en valkuilen. Met deze feedback hopen ze zich beter te kunnen gaan profileren, omdat ze hun eigen "unique selling points" kunnen benoemen. Bovendien willen ze een plan van aanpak maken om hun valkuilen aan te gaan pakken. Zo wordt hun bedrijf er beter van en blijven ze zelf lekker aan hun ontwikkeling werken. - Karin heeft een eigen HRM-bedrijf. Haar bedrijf draait zo goed dat ze toe is aan uitbreiding. Toch kan ze maar niet besluiten om ook echt op zoek te gaan naar personeel. Ze weet niet wat ze wilt: zoekt ze iemand met dezelfde kwaliteiten als de hare, of is het beter om iemand te nemen die juist weer andere dingen goed kan. Moet haar bedrijf versterken of verbreden?
Om meer zicht te krijgen op deze keuze, pakt ze het kwaliteitenspel erbij. Eerst maakt ze een selectie op grond van haar zeven beste kwaliteiten. Deze legt ze links op tafel. Daarna kiest ze die kwaliteiten uit, die een zinvolle aanvulling zouden kunnen zijn op wat ze nu in huis heeft. Die komen rechts van haar op tafel te liggen. Nu heeft ze haar keuze letterlijk in beeld en kan ze gaan puzzelen, schuiven, wegleggen enzovoort, net zo lang tot het voor haar duidelijk is. - Irene, Martine, Frank en Jose zijn twee jaar geleden hun eigen webontwerpbedrijf begonnen. De zaken gaan goed, ze krijgen voldoende opdrachten maar het is wel wat 'hap-snap'. Ze zijn er wel aan toe om wat meer focus aan te gaan brengen. Wat is nu hun 'core-business'? Waar zijn ze echt goed in? Wat willen ze het liefste doen? En wat moeten ze – met het oog op de toekomst - misschien nog verder ontwikkelen?
Met deze vragen én met het kwaliteitenspel besluiten ze een dag op de hei te gaan zitten. Zo kunnen ze als eerste stap hun groepskwaliteiten in kaart gaan brengen. Vervolgens kunnen ze beoordelen of ze deze kwaliteiten voldoende of onvoldoende inzetten en of er andere kwaliteiten zijn die ze meer zouden moeten/willen benutten. Dat vormt de basis voor hun ontwikkelplan naar de toekomst. - Karel en Ineke zijn samen een kinderkledingwinkel begonnen. De winkel draait lekker. De samenwerking op zich ook, maar af en toe 'clasht' het ook behoorlijk. Zoals laatst, toen bleek dat er een bepaald merk niet op voorraad was: "Niet besteld ... door wie?"
In aanwezigheid van de klant kregen ze hier een discussie over. Gelukkig kapte Ineke het snel af, omdat ze zich realiseerde dat dit écht niet kon. Zoiets willen ze niet nog een keer. Ze besluiten om met behulp van het kwaliteitenspel elkaar eens te vertellen wat ze in elkaar bewonderen, maar óók waarop het spaak loopt op zulke momenten. Welke eigenschappen botsen zo met elkaar? En hoe kunnen ze daar beter mee omgaan? En hoe kunnen ze ervoor zorgen dat hun kwaliteiten kwaliteiten blijven en niet uitmonden in vervormingen?
Met een bakje chips en een drankje installeren ze zich...
Spelvormen: Kwartet (twee tot zes spelers)
Geschikt om:
∙ Feedback aan elkaar te geven
∙ Elkaar beter te leren kennen
∙ Samenwerking te bevorderen
∙ Te horen hoe je overkomt bij anderen
Mark, Klaas, Pieter, Janneke en Ellis bijvoorbeeld zullen deze spelvorm uitkiezen.
Het spel wordt gespeeld met de kaarten waarop de kwaliteiten staan.
- De kwaliteiten worden geschud en elke speler krijgt willekeurig vijf kaarten. De overige kaarten komen op een stapel te liggen.
- Vervolgens begint het spel. De bedoeling is dat iedere deelnemer om de beurt een kaart van de stapel pakt, die bij de andere kaarten in zijn hand voegt en vervolgens een kaart uit zijn hand pakt en die bij een andere speler neerlegt. Het gaat erom:
- Zelf uiteindelijk vijf kwaliteiten in handen te hebben, die helemaal bij jou passen.
- Kwaliteiten bij anderen neer te leggen, die het meest op hen van toepassing zijn.
- Als je een kaart bij een medespeler neerlegt, geef je daarbij een toelichting: "Ik geef jou Anna de kaart 'toewijding', omdat je ... "
- Dan is de volgende speler aan de beurt.
- Dit gaat zo door tot de stapel 'kwaliteiten' op is.
- Tot slot legt iedereen zijn vijf handkaarten op tafel. Een voor een vertellen de deelnemers waarom ze deze kwaliteiten zelf hebben gehouden. De anderen geven daar eventueel een reactie op.
Wil je dit spel wat "pikanter" maken, neem dan ook de stapel vervormingen erbij. Hiervoor is wel een open houding en vertrouwen nodig. Het vraagt bijvoorbeeld om moeilijkheden als van de zes spelers er een telkens de vervormingen krijgt toegespeeld. Dat bevordert de samenwerking niet!
Hoe zien anderen zichzelf? (drie tot zes spelers)
Ken je je medemens?
∙ Ontdek of je de ander zo ziet als hij zichzelf ziet.
∙ Waar ligt ieders kracht?
Irene, Martine, Frank en Jose bijvoorbeeld spelen dit spel:
- Leg alle kaarten – kwaliteiten en vervormingen – open op tafel.
- Iedereen kiest een vantevoren afgesproken aantal kwaliteiten en vervormingen (bijvoorbeeld vijf van elk) uit die hij het meest op zichzelf vindt slaan. Deze schrijf je op een lijstje, zonder dat de anderen het zien.
- Dan worden de kaarten die op de lijstjes staan uit het spel gehaald. Om de beurt, terwijl de anderen niet kijken. (Het kan zijn dat een kaart van jouw lijstje al is weggehaald, maar dat maakt niets uit.)
- Deze kaarten worden geschud en in een dichte stapel op tafel gelegd. Alle andere kaarten worden opzij gelegd.
- De spelers pakken om de beurt een kaart van de stapel en leggen hem open op tafel. Iedereen schat in wie deze kaart op zijn lijstje heeft staan en geeft daar een toelichting op. Degene(n) die het goed heeft/hebben, krijgt/krijgen tien punten per keer.
- Zo speel je door tot alle kaarten op zijn. Degene met de meeste punten kan het beste inschatten hoe anderen zichzelf zien en is daarmee de 'winnaar'.
Op zoek naar je kernkwaliteiten (alleen)
Je neemt de stapel kwaliteiten. Een voor een pak je een kaartje van de stapel en beoordeel je of je deze kwaliteit:
- In grote mate bezit.
- Misschien een beetje bezit.
- Helemaal niet bezit.
Daarvan maak je drie stapeltjes. Als je daarmee klaar bent, kies je uit de eerste stapel ("in grote mate bezit") de vijf kwaliteiten die het meeste bij jou passen.
Dit is een eerste keuze van je kernkwaliteiten.
Om je kwaliteiten verder te onderzoeken, kun je:
Voor je ondernemingsplan en je acquisitie onontbeerlijk! Lisa zal dit spel uitkiezen.
- Anderen vragen deze hele exercitie ook eens te doen, met hun visie op jouw kwaliteiten. Daarna bespreek je hun keuze en jouw keuze en de eventuele verschillen.
- Voorbeelden bedenken, waarbij jij deze kwaliteiten succesvol hebt ingezet. Dat zijn je succesverhalen. Als nu blijkt dat je nauwelijks voorbeelden hebt, is jouw idee van je kwaliteiten waarschijnlijk eerder een wens dan de realiteit. Dan kun je het beste opnieuw beginnen, met een meer realistische instelling!
Ook kun je gaan bekijken in hoeverre je je kwaliteiten kwijt kunt in je werk. Dan neem je weer de eerste stapel (bezit in grote mate) en deel je die in vier stapels:
- Gebruik ik veel en wil ik ook veel gebruiken.
- Gebruik ik veel en wil ik minder gebruiken.
- Gebruik ik weinig en wil ik meer gebruiken.
- Gebruik ik weinig, houden zo!.
Aan de eerste en laatste stapel hoef je niets te doen. Bij de tweede en derde stapel is werk te verzetten. Hoe krijg je het voor elkaar dat je kwaliteiten meer benut of juist minder, naargelang je behoefte? Bedenk een plan!
Uiteraard kun je alle voorgaande stappen ook uitvoeren met de stapel "vervormingen". Het is wel aan te raden:
- Eerst de kwaliteiten te doen.
- Je alleen met de vervormingen bezig te houden als je lekker in je vel zit en er wat van wilt leren.
- Goed te kiezen van wie je feedback wilt hebben.
Een goede basis voor je elevator pitch!
Leg een kernkwadrant (alleen)
Een kernkwadrant is een model om eigenschappen, leerpunten en gevoeligheden in kaart te brengen die bij een persoon horen. Het is opgebouwd rondom vier begrippen: kernkwaliteit, valkuil, allergie en uitdaging. Het kwadrant beschrijft hun onderlinge samenhang.
- Je start bijvoorbeeld met je allergie: een eigenschap bij een ander waar je een enorme hekel aan hebt. Hiervoor gebruik je de stapel vervormingen. Heb je de desbetreffende eigenschap gevonden, dan leg je die links voor je op tafel.
- Vervolgens bekijk je welke kwaliteit er onder deze allergie zit. Een allergie is immers een doorgeschoten kwaliteit, een teveel van het goede. Is je allergie bijvoorbeeld 'verkwisting', dan kan daar als kwaliteit 'generositeit' onder zitten. Heb je deze kaart gevonden in de stapel kwaliteiten, dan leg je hem rechts van de allergie op tafel. Deze kwaliteit is jouw uitdaging: een eigenschap die je moet ontwikkelen.
- De volgende stap is op zoek te gaan naar jouw valkuil/vervorming. Deze is het negatief tegenovergestelde van jouw uitdaging. Het is een eigenschap van jou, waar anderen wel eens (hopelijk niet te vaak!) kritiek op hebben. Als je jezelf goed kent, dan weet je het zelf ook wel. Je kunt in sommige situaties bijvoorbeeld krenterig doen.
Waarom word je zo gek van die ...?
∙ Waarin kun je je verder ontwikkelen?
∙ Waar moet je voor oppassen om niet je doel voorbij te schieten?
Paul, maar ook Karel en Ineke zullen het kwaliteitenspel in deze vorm uitproberen.
Deze kaart leg je boven de uitdaging.
- Tot slot zoek je in de stapel kwaliteiten naar de kwaliteit die onder jouw valkuil ligt. Jouw valkuil is een teveel van een kwaliteit van jou, zoals de allergie een teveel van een kwaliteit van die ander is. Heb je deze kwaliteit gevonden, dan leg je hem links van je valkuil, waarmee je het kernkwadrant completeert. Onder jouw krenterigheid zit de kwaliteit kieskeurigheid.
Check wel of het kernkwadrant aan alle kanten klopt:
- Je kernkwaliteit moet het positief tegenovergestelde zijn van je allergie.
- Je valkuil is het negatief tegenovergestelde van je uitdaging.
Spelen
- Wil je met het kwaliteitenspel aan de gang, dan kun je het bestellen bij de uitgever, kopen bij de betere boekhandel of zelfs lenen bij een grote bibliotheek. Meer spelvormen vind je in de handleiding, die je apart moet kopen. Met wat creativiteit kun je ook je eigen spelvorm bedenken.
Veel speelplezier!
Aanbevolen boeken
- Gerrickens, P. (1998). Kwaliteiten. Theoretische achtergrond bij het Kwaliteitenspel. Gerrickens Training & Advies. Dit boek verstrekt meer achtergrondinformatie over kwaliteiten, het kwaliteitenspel en karakterstructuren. Daarnaast vind je er ook uitleg over vervormingen en hoe je daar mee om kunt gaan. Tot slot zijn er lijsten opgenomen van kwaliteiten en vervormingen.
- Gerrickens, P. (1998). Handleiding kwaliteitenspel. Gerrickens training & advies. In dit boek staan twintig spelvormen van het kwaliteitenspel in beschreven. Ook staan er een aantal vervolgopdrachten in.
- Ofman, D. (2004). Kwaliteit en bezieling in organisaties. Servire. Voor meer achtergrondinformatie over kernkwaliteiten en het kernkwadrant kun je het beste terecht bij de grondlegger. Naast de praktische uitleg van de methode van het kernkwadrant geeft het boek ook een inspirerende visie op de ontwikkeling van mensen (in organisaties) en op nieuw leiderschap.
Auteur: Susanne Biemans
Noot van de redactie: De auteur van dit artikel is personal coach en werkt zelf ook veel met het kwaliteitenspel.